17 Kasım 2021 tarihinde İngiliz donanmasına ait HMS Queen Elizabeth uçak gemisinden havalanamayan bir F-35B denize düşerek 2000 metre derinliğe gömüldü. Sadece bu enkazı çıkarmak için 2,3 Milyon Sterlin para harcandı. Uçağın değeri ise yaklaşık 135 Milyon dolar. Geçtiğimiz günlerde bu kazanın detayını içeren 148 sayfalık rapor İngiltere Savunma Emniyet Otoritesi tarafından yayınlandı. ( https://assets.publishing.service.gov.uk/government/uploads/system/uploads/attachment_data/file/1176707/Service_Inquiry_Loss_of_F-35B_Lightning_ZM152_BK-18.pdf ) Bunu her rapor içeren yazımda belirteceğim, bu raporun paylaşılması havacılık emniyetinde alınan dersler adına müthiş önemli ama bu raporu daha da önemli kılan şey devlet yönetiminin şeffaflığı ve halkına hesap verebilirliği. Raporda eğitimde yetersizliklere ve personel eksikliğine bağlanan ana nedenlere değinilmiş. (Raporun tümünü okumayı bitiremedim. Bittiğinde tekrar güncelleyeceğim.)
Belirttiklerinde çok haklılar ancak olay tamamıyla olay incelendiğinde karşıma sadece bir konu çıkıyor, o da “Havacılık Kültürü” eksikliği. Hatta ileriye taşıyorum, “yokluğu” bile diyebiliriz. Bu sadece yer ekibinde değil aynı zamanda pilotta da mevcut. Buna benzer farklı bir olaya daha önce tanık olduğum için çok iyi biliyorum.
Gelin olaya biraz daha yakından bakalım. Uçağın bakımları esnasında iki jet uçak mekanik teknisyeni var, birisi sağ hava alığı örtüsünü alıyor ve hangarda yerine götürüyor. Sol hava alığı örtüsünü her iki teknisyende almıyor. Uçuş öncesi bakım kontrol kitabında bu örtünün alınması gerektiği zaten belirtiliyor. Bu durum bir hata değil ihlal, Teknik Kitapta yazan bir işlem maddesi yerine getirilmiyor. Launch işlemine (Uçağın uçuştan önce pilot ve yer ekibin kontrollerini içeren işleme verilen isim) geçelim, ilk maddelerde şöyle bir ibare vardır, “REMOVE THE FOLLOWING PROTECTIVE COVERS” devamında koruyucu ekipmanları sıralar ve bir tanesinde şöyle yazar, “ENGINE AIR INLET”. Yani launch işleminde de doğrudan bir ihlal var, Teknik Kitaptaki işlem basamağı uygulanmadığı gibi, alındığı kontrol edilmemiş, doğrulanmamış. Burada bir kişinin daha önemli bir hatası veya ihlali bile var diyebiliriz. O da “Teknik Kontrolörün”. Bu uçağın formunda uçabilir olduğuna dair imzası olan teknik kontrolün bu durumu mutlaka fark etmesi gerekiyordu. Maalesef bu da gerçekleşmemiş. Bu kazanın bir sorumlusunu daha bulalım, “o” da uçağın pilotu! Nasıl yani diyeceksiniz, hemen açıklayalım. Pilot el kitabı olarak adlandırılan kitapta (-1) “Exterior Inspection” isimli çok önemli bir bölüm vardır. Bu bölümde Pilota “uçağı gevşek kapak, vida, damlamalar, vuruk ve göçükler, kırık ve çatlaklar ve diğer uyuşmazlıklar için kontrol et” der ve devamında kontrol edilecek maddelerde “ENGINE INLET DUCT – CLEAR” maddesi vardır. Burada görüyoruz ki pilot bu maddeyi uygulamayarak çok önemli bir ihlali gerçekleştiriyor. Tüm bu hata ve ihlallerin birleşiminden sonra çok emin olmamakla birlikte yine pilotun motor saatlerinde yeterli değerleri görmeden havalandığını düşünüyorum. Unutmadan bir konuyu da eklemeliyim. Hava alığında koruyucu örtünün unutulması olayı ABD’de dört defa meydana gelmiş ve bu raporlanmış. Sorunla ilgili birimlerinde bu konuda bir önlem almaması ayrı bir soruşturma konusunu oluşturmalı. En nihayetinde 135 milyon dolarlık uçak çok basit bir hatalar zinciri nedeniyle denize gömüldü.
F-35 Technical Trainin School’da 2,5 ay süren bir eğitim aldım. İtiraf etmeliyim ki en ince detayına kadar düşünülmüş mükemmel bir eğitim kompleksiydi. ( https://www.youtube.com/watch?v=BLdKYMy6PeA&t=1s&ab_channel=LockheedMartin ) Burası hem uçuş ekibini hem de yer ekibini yetiştiren ve tüm kullanıcı ülkelere 24 saat boyunca 3 vardiyada eğitim veren bir okuldu. Orada aldığım eğitim benim için çok değerli ve asla unutmayacağım. Bana Havacılık adına çok şeyler kattı.
Ancak bu kaza bize gösteriyor ki, öylesine önemli ve gelişmiş bir okulda bile dünyanın en iyi pilotlarını yetiştirebilirsiniz, dünyanın en iyi hava aracı bakım profesyonellerini de yetiştirebilirsiniz ama dünyanın en iyi “havacılarını” yetiştiremeyebilirsiniz.
Beyler!!! Havacılık insanla başlayan ilk yüzyılını tamamlıyor ve gelecek yüzyılına insansız girdi. İkinci yüzyılın yarısını geçtiğimizde ise insan sadece hobi amaçlı uçuşlarda olacak. Havacılıkta uçuş ekibi ve yer ekibi eğitimleri, maliyetleri ve verilen önem arasında çok önemli bir açık var. Artık gerçekleri görerek hareket etmenin zamanı geldi de geçiyor bile. Evet, bize çok iyi pilot ya da çok iyi yer ekibi lazım ama bu kaza bir kez daha gösterdi ki aslında bize çok iyi “HAVACI” yetiştiren okullar, eğitim tesisleri lazım! Eğitim tesislerinden çalışma ortamlarına, verilen eğitimin içeriğinden kullanılan materyale kadar ve yönetim olarak çalışanlara verilen değere ve öneme kadar her şey baştan düşünülerek “HAVACI” yetiştirilebilecek düzeyde yeniden şekillendirilmeli. Geleceğin havacılarını önce çok iyi seçmeli! ve sonrasında onları çok iyi yetiştirmeliyiz!
Yazımı bitirmeden bir şeyi belirtmeliyim, ben iyi bir havacıyım, ve iyi olabilmek içinde sürekli öğrenmeye kendimi geliştirmeye devam ediyorum, edeceğim. Havacılık kariyerimin en başına geldiğimde ise her ne kadar havacılığa, uçaklara ilgim ve sevgim olsa da ben havacılık kültürünü temel ihtisas eğitimi aldığım “Uçak Bakım Okulunda” ve bana havacılığı sevdiren değerli öğretmenim (E) Hv.Uçk.Bkm.Kd.Bçvş. “Tayfur TEOMAN” sayesinde kazandım. Bunu korumak ve geliştirmek için çok çalıştım ve hala da bunun için çalışmaya devam ediyorum. Kendisine sonsuz minnet ve sevgilerimle…
Güç
bizimle olsun!
İstikbal
Göklerdedir!
Başkomutan
Mustafa Kemal ATATÜRK
Gelecek
heyecan verici.
Gelecek
İNSANSIZ hava araçlarının.
Gelecek
Hava Aracı Bakım Profesyonellerinin.
Geleceği
yakalamak için şimdiden çok çalışmalıyız.
www.erolalper.com
#gelecek #future #safetyculture #positivesafetyculture #olumluemniyetkültürü #boeing #aircraftmechanic #emniyetkültürü #gelecekinsansız #aircraftmaintenance #aviation #aircraft #sikorsyky #lockheedmartin #havacı #aviator #maintenance #work #aviationmaintenancetechnician #havaaracıbakımprofesyonelleri #türkhavakuvvetleri #eğitim #yönetim #teknik #gelişim #alpererol #teknoloji #safety #culture #qualityassurance #management #training #teacher #technology #development #change #events #TAI #ANKA #HÜRJET #KAAN #ANKA3